Psychoedukacja

Wstęp – dlaczego relacje rówieśnicze są tak istotne?

Wiek przedszkolny to czas intensywnego rozwoju emocjonalnego i społecznego. Dzieci w tym okresie po raz pierwszy wchodzą w szerszą grupę rówieśniczą, gdzie mają okazję poznawać, że inne osoby mają własne potrzeby, oczekiwania i uczucia. To właśnie w przedszkolu uczą się dzielić zabawkami, czekać na swoją kolej, negocjować zasady zabawy czy prosić o pomoc.

Relacje między dziećmi w tym wieku są niezwykle dynamiczne – raz pełne sympatii i zaangażowania, a chwilę później przeplatane konfliktami i obrażaniem się. To zupełnie naturalne, ponieważ dopiero uczą się one regulacji emocji i rozwiązywania sporów. Jednak właśnie w tych doświadczeniach kryje się ogromna wartość rozwojowa.

Przyjaźń i szacunek stanowią fundamenty zdrowych więzi. Dziecko, które nauczy się je budować w przedszkolu, w przyszłości łatwiej odnajdzie się w szkole, w grupie rówieśniczej, a następnie w świecie dorosłych relacji.

Pierwsze doświadczenia społeczne dziecka

Już trzy- i czterolatki zaczynają przejawiać potrzebę kontaktu z innymi dziećmi. Początkowo są to tzw. zabawy równoległe – dzieci bawią się obok siebie, ale niekoniecznie ze sobą. Z czasem zaczynają pojawiać się zabawy wspólne, które wymagają uzgodnienia ról i zasad.

To właśnie wtedy dziecko uczy się, że jego pomysł nie zawsze musi zostać przyjęty, a kompromis jest niezbędny, by wspólna zabawa mogła trwać. Dla wielu przedszkolaków jest to trudne doświadczenie – chcą dominować, a nie potrafią jeszcze regulować emocji związanych z odmową czy przegraną.

Dzieci w tym okresie rozwijają również poczucie sprawiedliwości – często rozumiane bardzo dosłownie: „ja miałem pierwszy”, „ja chcę więcej”. Te sytuacje są jednak świetną okazją do nauki szacunku i empatii.

Przyjaźń w wieku przedszkolnym – czym się charakteryzuje?

Przyjaźnie w przedszkolu są często intensywne, ale nietrwałe. Dzieci potrafią nazwać kogoś „najlepszym przyjacielem”, a następnego dnia nie chcieć się z nim bawić. Mimo tej zmienności, mają one ogromne znaczenie.

Cechy przyjaźni przedszkolnych:

• Spontaniczność – dzieci wybierają towarzyszy zabaw na podstawie wspólnych zainteresowań w danym momencie.
• Silne emocje – więź rówieśnicza jest dla dziecka źródłem radości, poczucia akceptacji, ale też frustracji, gdy coś pójdzie nie po jego myśli.
• Lojalność i obrona – dzieci zaczynają stawać w obronie swoich przyjaciół, co świadczy o rozwijającej się empatii.
• Tęsknota i przywiązanie – po kilku dniach nieobecności ulubionego kolegi dziecko potrafi wyrażać tęsknotę i radość ze spotkania.

Przyjaźń w tym okresie ma charakter ćwiczeniowy – dziecko próbuje różnych ról, uczy się zaufania i bliskości, co przygotowuje je do dojrzalszych więzi w przyszłości.

Szacunek w relacjach dzieci – jak się rodzi i rozwija?

Szacunek wśród przedszkolaków nie jest pojęciem abstrakcyjnym, ale wyrażanym w konkretnych zachowaniach. Dzieci uczą się go przede wszystkim poprzez doświadczenie:

• Czekanie na swoją kolej – np. przy huśtawce czy w zabawie klockami.
• Akceptacja odmienności – rozumienie, że inni mogą mieć inne upodobania, ulubione zabawy czy tempo działania.
• Słuchanie drugiej osoby – nawet jeśli wyraża swoje potrzeby w prostych słowach.
• Poszanowanie granic – np. kiedy ktoś nie chce być przytulany czy potrzebuje chwili samotności.

Szacunek w tym wieku nie jest jeszcze w pełni uświadomioną wartością, ale z czasem staje się ważną częścią rozwoju moralnego dziecka.

Rola dorosłych w kształtowaniu przyjaźni i szacunku

Dorośli – nauczyciele i rodzice – odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu relacji między dziećmi. To oni tworzą warunki do zabawy, modelują zachowania i pomagają rozwiązywać konflikty.

Najważniejsze zadania dorosłych:

• Modelowanie postaw – dzieci obserwują, jak dorośli traktują innych i powielają te wzorce.
• Tworzenie okazji do współpracy – np. wspólne projekty, zadania wymagające kooperacji.
• Ułatwianie mediacji – dorosły uczy dzieci, jak mówić o emocjach i szukać kompromisu.
• Wzmacnianie pozytywnych zachowań – chwalenie za pomoc, pocieszenie, dzielenie się.

Rodzice i nauczyciele, którzy konsekwentnie wspierają wartości przyjaźni i szacunku, pomagają dzieciom rozwijać postawy prospołeczne na całe życie.

Trudności i konflikty – naturalny element rozwoju społecznego

Nieporozumienia między dziećmi to nie dowód „złośliwości”, ale naturalna część procesu uczenia się współżycia w grupie. Najczęstsze trudności to:

• Rywalizacja o zabawki – „to moje”, „ja miałem pierwszy”.
• Wykluczanie z zabawy – dzieci testują siłę wpływu na grupę.
• Agresja słowna i fizyczna – wynik braku umiejętności radzenia sobie z emocjami.
• Zmienne przyjaźnie – dziś ktoś jest „najlepszym przyjacielem”, jutro już nie.

Dorośli powinni wspierać dzieci w rozwiązywaniu sporów, zamiast eliminować je całkowicie. Ważne jest pokazanie, jak rozmawiać o potrzebach, przepraszać i dochodzić do porozumienia.

Jak wspierać dzieci? – praktyczne wskazówki dla dorosłych

• Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach – ucz je nazywania tego, co czuje.
• Czytaj bajki terapeutyczne – które pokazują, jak budować przyjaźń i radzić sobie w trudnych sytuacjach.
• Wprowadzaj gry kooperacyjne – uczą współpracy i dzielenia się sukcesem.
• Ucz prostych komunikatów – np. „nie podoba mi się to”, „chcę się bawić razem”.
• Doceniaj gesty życzliwości – zauważaj i chwal, gdy dziecko pomaga, pociesza, dzieli się.
• Pokazuj na własnym przykładzie – szacunek wobec innych dorosłych jest najlepszą lekcją.

Długofalowe korzyści dobrych relacji

Umiejętność budowania przyjaznych i pełnych szacunku relacji w wieku przedszkolnym to kapitał na całe życie. Dzieci, które potrafią współpracować i respektować innych:

• łatwiej odnajdują się w szkole,
• lepiej radzą sobie w sytuacjach stresowych,
• potrafią rozwiązywać konflikty bez przemocy,
• budują trwałe i satysfakcjonujące przyjaźnie.

Przedszkole jest więc miejscem, gdzie kształtuje się nie tylko wiedza, ale przede wszystkim charakter.

Podsumowanie – inwestycja w przyszłość

Relacje między dziećmi w wieku przedszkolnym są pierwszym, a zarazem niezwykle ważnym krokiem w budowaniu społecznych kompetencji. To tutaj uczą się przyjaźni, szacunku, empatii
i współpracy.

Rolą dorosłych jest stworzenie im takich warunków, by mogły rozwijać się w atmosferze bezpieczeństwa i akceptacji. Przyjaźń i szacunek nie są wartościami abstrakcyjnymi – rodzą się
w codziennych gestach, prostych słowach i doświadczeniach.

Inwestując w te relacje już na etapie przedszkola, kładziemy fundament pod zdrowe, dojrzałe więzi w przyszłości. A to właśnie umiejętność tworzenia bliskich, pełnych szacunku relacji będzie jednym z najważniejszych zasobów, które nasze dzieci zabiorą ze sobą w dorosłe życie.

                                                                                                                                             Wioletta Górska - psycholog

                                                                                                                                                                                                                                                      Magdalena Dziób - pedagog

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/jak-skutecznie-chwalic-dziecko.docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/skuteczna-komunikacja-z-dzieckiem-jak-budowac-zdrowe-relacje-oparte-na-zaufaniu.docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/ksztaltowanie-szacunku-do-drugiego-czlowieka.docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/podstawowe-prawa-dziecka-co-kazdy-rodzic-powinien-wiedziec.docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/jak-wspierac-rozwoj-dziecka(1).docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/odpornosc-psychiczna-dzieci.docx

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkole176/jak-wspierac-dobrostan-psychiczny-dziecka.docx